Sufiforum.com

2009'da başlayan SUFİFORUM'da İslam; İslam Tasavvuf Geleneği ile ilgili her türlü güncel ya da 'eskimez' konular yer almaktadır. İçerik yenilemeleri tasavvuf.name sitesinden sürdürülmektedir. ALLAH YÂR OLSUN.

Giriş |  Kayıt




Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 5 mesaj ] 
Yazar Mesaj
 Mesaj Başlığı: Kentlerde Yaşanan Müslümanlık ve Tasavvuf
MesajGönderilme zamanı: 04.01.09, 22:51 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 14.12.08, 12:14
Mesajlar: 1108
Kentlerdeki dindarlık nasıl kayboldu?

Gazeteci-yazar Mehmet Altan, tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla birlikte dinin kültür kaynağından beslenen kent dindarı ve kent dindarlığının azaldığını söyledi.


Prof. Dr. Mehmet Altan: "Kentlerdeki dindarlık TEKKELERLE kayboldu..."

Röportaj: Ekrem ALTINTEPE

13 Şubat 2008

Moral Dünyası Dergisi'ne konuşan Gazeteci-yazar ve İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Altan, günümüzde dinin kültürel ve sosyolojik boyutunun göz ardı edilerek siyasi bir mesele olarak algılandığını söylüyor. Altan’a göre din, toplumun varoluş temellerinden birisi ve belki de en önemlisi. Altan, dinin kültürel özelliklerini ön plana çıkaran kent dindarı ve kent dindarlığı kavramının yok olduğunu, dini bir rant aracı olarak kullananların ön plana çıktığını ve dinin yozlaştırıldığını ifade ediyor.

Bir yazınızda “Benim gençliğimde kent dindarları vardı” diyorsunuz. Kimdir kent dindarı, kent dindarı nasıl birisidir?

Kent dindarı, bir inancın ulviyetinden kendine kimlik çıkarmaya soyunmayan insandır. İnancı inanç olarak kabul eden, inanç olarak yaşayan, bunu kültür olarak algılayan ama sosyal bir ilişki ağında bir taraf, bir kimlik olarak bundan rant beklemeyen insandır. Kent dindarı bir şekilde daha doymuş, gün görmüş ve bu inancı, kendi ulviyeti açısından kişiselleştirmiş, kültür olarak algılamış, daha gelişmiş insandır.

Peki, kent dindarlığı nasıl bir şeydir o zaman?

Bunun güzel örneklerinden birisi şöyledir: Eğer sen oruç tutuyorsan oruç tutanın duyabileceği bir şekilde sahur davulunun çalınması. Herkes mecburdur kalkmaya diyen, hayat hıncını davulun tıngırtısından almak yerine inançlı insanlara bir şekilde bir mesaj gönderen, kendi aralarında bir tılsımlı mesajlaşmayı öne çeken bir yapıdır kent dindarlığı.

Günümüzde kent dindarının ve kent dindarlığının kalmadığını söylüyorsunuz. Nereye gitti bu kent dindarları, kent dindarlığı nasıl ortadan kalktı?

Tekke ve zaviyelerin kapanması dinin kültürel, edebî, güzel sanatlar boyutlarını yoksullaştırdı. Zaman içinde Müslümanlığın sosyolojik, kültürel, edebî, güzel sanatlar, mitolojik tarafı ortadan kalktı. Köylülüğün egemenliğinin aracı haline getirilmeye başlandı. Türk toplumu; inançları, ideolojileri kendi kalıpları, kültürel bütünlüklerini doğuş şartlarından bağımsız bir şekilde yozlaştırabiliyor. İlk solculuk da çok geniş nitelikli bir felsefeyken, bu topraklarda köylülüğün kentleri esir etmesinde bir araç haline getirildi. Zarafetin, kibarlığın, derinliğin, duyarlılık ve duygusallığın önemsenmediği ama kentlere duyulan hıncı ifade edecek bir araç olarak büyük bir kesimin solculuğu kendi hayatına alet ettiğini gördük. Milliyetçilik de aynı şekilde kullanıldı. Din de aynı şekilde kullanıldı. Yani hayatla ilişkide zorluğu olan, donanımında yetersizliği olan, sosyolojik olarak altta kalmış tutunamayanların araçları haline geldi.


Tekke ve zaviyelerin kaldırılmasıyla kent dindarları azaldı diyorsunuz. Peki tekke ve zaviyelerin yerine üniversiteler bu işlevi yerine getiremez mi?

Bunlar çok büyük sorun, bunlar tartışılmaz ve tartışırsanız da size sansür uygularlar. Dünyadaki ilahiyat fakültelerinden çıkanlarla bizdekiler arasında muazzam bir fark var. Bizde ilahiyattan bu anlamda bir büyük düşünür, felsefeci, estet, şair vs yetişmiyor. Hepimizi zaman zaman dehşete düşüren yorumlar ve yaklaşımlar yapanlar da ilahiyatçılardır. Türkiye’de ilahiyat eğitimini çok derinden teşhis masasına yatırmak gerekir. Bu fakülteler, tekke ve zaviyelerle boy ölçüşecek bir eğitim düzeyinin altındalar, böyle bir dertleri olduğunu da zannetmiyorum. Dinlediğimiz, garipsediğimiz, hayretle izlediğimiz bütün söylemlerin sahipleri Türk ilahiyat fakültelerinden çıkıyorlar. İlahiyat eğitiminin gerçekten çok ciddi ele alınması lazım. Ama sanırım bu bir tabu.

Kent dindarları yetiştirecek kurum olarak ilahiyat fakültelerini mi görüyorsunuz? Genel olarak tüm üniversitelerin böyle bir işlevi yok mu?

Sosyolojik yapıyı görüyorum. Sosyal yapı bir kere insanları daha doyumlu hale getirecek, sosyo ekonomik kimlikleri geliştirecek, kaybedilecek şeyleri sahiplenecek hâle ulaştırabilecek, zihinsel algılamaları daha keskinleştirecek bir çevre. Sosyal yapının dönüşmesi, kent kültürünün etkin olacağı bir ortamı sağlayacak aynı zamanda. Tabi muazzam bir normalleşmenin yanında bunu yapacak olan kurumlardır. Hayatın her alanında dinle ilgili bu boyutun öne çıkabileceği temel ve toplumsal bir anlayıştan söz ediyorum.

Kent dindarı ile bu kültürü yozlaştırdığını söylediğiniz insanlar arasındaki farklar nedir?

Din, sadece bir inanç değil. Bu aynı zamanda muazzam derin bir kültürdür. O kültüre vakıf birisiyle bunu bir siyaset aracı yahut varolmak için bir kimlik aracı olarak kullanan arasındaki farkı netleştirmek için kent dindarları dedim. Kent dindarları, bu inancın kültürel boyutlarını, içtenliğini, ulviyetini, derinliğini, bir kültür boyutunda da hazmetmiş insandır. Onun için inançlara karşı hoşgörülü, güler yüzlü, esprili insanlardır kent dindarları. Günümüzde güler yüzlü, şaka yapan, konuşan insan sayısı çok az. Müslümanlık gülmemeyle özdeşmiş gibi bir izlenim bile edinebilirsiniz. Kendinden emin, özgüvenli, rekabetten korkmayan, daha geniş donanımlı bir hayatın içinden gelen, bilgi birikimi, yaşam birikimi farklı, kültürel manada zengin birisinin Müslümanlık anlayışıyla bunlardan yoksun birisinin Müslümanlığı kullanması çok farklı şeylerdir.

Ben bu kent dindarları meselesinin dünyada da bir şekilde zorda olduğunu düşünüyorum. Çünkü İslamiyet Şeyh Galip’ten Taliban’a geldi yeryüzünde. Nedir bu meyil, düzlem kaybetmemizin nedeni? Bunun bir sosyolojik analizini yapmak lazım. Eskiden Müslümanların ağırlığı kentlerdeyken kırlara kaymasıdır bunun sebebi. Şeyh Galip, inanılmaz şekilde işlenmiş bir derin kültürün çok önemli bir ferdiyken; Taliban, Afgan kırlarının bütün hoyratlığını ifade eden bir vahşetle ortaya çıktı. İkisi de Müslüman ise aradaki fark nedir? Bence aradaki fark o dinin kendi kültürel özelliklerinin, güzelliklerinin, yaratıcılıklarının farkına varılmayıp onu siyaseten bir silah olarak kullanmaktır.

Kent dindarlarını ortaya çıkardığını söylediğiniz kültürel ortam oluşturulamıyor mu toplumda?

Kent dindarları oransal olarak kayboldular. Zaman zaman benim rastladığım ve içimin açıldığı kent dindarlarına rastlıyorum. Ama çok genç bir nüfusuz. Aynı zamanda kentleşmemiz yeni, kırsalımız daha egemen olmaya başladı. Bir de normalleşemediğimiz için dinin mitolojisini, güzel sanatlarını, tarihsel birikimini bize aktaran bir sosyal ortam da yok. Bunu bize aktaran bir kurumsal yapı da yok. Zaman içinde taşranın daha donatımsız insanlarının Müslümanlıktan medet uman bir siyasi yaklaşımı, İslam’a kültürel boyutlarını da algılayan bir inanç derinliğinde bakanların aleyhine dönmüş. Birinciler çoğalınca diğerleri hem oransal hem mutlak oranda azaldılar. Kent dindarını üreten mekanizmalar da kayboldu. Siz din sosyolojisini kültürel olarak, dinin özelliklerini kültürel olarak bizim hayatımızda konuşan birisini görüyor musunuz? Bunu bir siyasi algılama olarak tedavülde tutmak çok daha ağırlıklı maalesef.

Şehirlerde ahlaki bir yozlaşma söz konusu. Herkes bundan şikâyetçi. Bu ahlaki yozlaşmanın temelinde kent dindarlığının yok olması mı yatıyor?

Bu söylediklerim ile birebir bağlantılı. Dinin araç olarak kullanılması, bir inanç olarak kişiselleştirilmemesi. Üretmeyen herkes ahlaksızdır. Müslüman ol veya olma fark etmez. Ahlak çok zor bir daldır. Felsefenin en zor dallarından biridir. Ahlakı ne üretir? Benim için ahlakı iki şey üretir. Birisi üretimdir birisi dindir.

Üretim seni fiilen ahlaksızlık yapılmasına imkân vermeyecek bir müfettişlik konumuna getirir. Bu ne demektir? Örneğin diyelim ki fırıncısın, sana çürümüş buğdaydan un getiren birisi senin ekmek üreten birisi olarak çökmene neden olur. Onun için sen onun ahlaksızlık yapmasına izin vermeyeceksin. Bir kere bunun kurbanı olduğunda ikincisinde artık ondan almazsın. Aynı zamanda bir üretim zinciri insanların birbirlerini kandırmalarını engeller. Çünkü piyasa ekonomisi var ise batarsın.

İkincisi ise ahlaksızlık yapmak kanunen de suçtur. Kanunun suç saydığı her şey aslında dinde günahtır. Hukuk kurallarının oluşabilmesinin altyapısını din oluşturur. Senin iyi bir insan olmanı sağlayan bir eğitimden geçirir. Dinin aslında yasakladığı günah saydıklarını da toplumlar hukuken suç sayarlar.

Bir taraftan topluca üretebilen, üretim zinciri içinde yer alan bir ülke değiliz, devlet eksenli, devlet kaynaklarından rant üstünden, hak etmediğimize el uzatarak, avantadan, üretmeden, çalışmadan, çalarak çırparak yaşama kültürünün ürünleriyiz. Bir taraftan da din, kent dindarının içselleştiği bir davranış biçimimizi temellendiren bir kültür olmaktan uzak.

O zaman ne oluyor, herkes bir şekilde hak etmediğine el uzatmaya, layık olduğundan daha fazlasını elde etmeye çalıştığı bir ahlaksızlığı topluca üretmeye devam ediyoruz.

Müslüman bir toplumsak, dindar isek bu ahlaksızlıkları kim yapıyor? İşte onun için din, kültürel sosyolojik bir inanç olarak üremiyor, köy kurnazlığının, köy hoyratlığının yani eğitilmemiş, derinleştirilmemiş, ufku açılmamış, birikimini içselleştirmemiş bir yapının siyasal aleti haline geliyor.

Kent dindarlığını yeniden ihdas etmek, kent dindarlarını yeniden yetiştirmek nasıl mümkün olacak?

Toplumun hızlıca kalkınması; Türkiye’nin normalleşmesi; dinin bir siyasi unsur olarak değil sosyolojik bir kültür olarak algılanması gerekir. Dinin toplumdaki yeri nedir? Biz bunu da tartışmalıyız. Din; hukukun alt yapısını oluşturur, estetik değer getirir, mitolojik değer getirir, hayata bakış açısı getirir. Bu, gelişmiş insana ait bir donanımla geldiği vakit daha üst düzeyde bir ufuk getirir. Toplum, bir rant ekonomisi, rant kapmaya yönelik siyasi sistem olmaktan da çıkarılmalı. Yani ben Müslüman’ım diyenin liyakatine değil Müslüman’ım demesine bakılırsa çökeriz. Yani ben beyin cerrahı kadrosu istiyorum, beyin cerrahı değilim ama iyi Müslüman’ım, uçak uçurmasını bilmiyorum ama beş vakit namaz kılıyorum diyen adamları bir şekilde kabullenirsek ve bu sorunu geçerli sayarsak Türkiye’de tüm sistem çöker.

Onun için bunun sosyolojik bir kültürel inanç, bir hayata bakış hususu olduğunu kabullenip ama bunun yanında muazzam bir liyakat aramak gerekir. Yani iyi bir Müslüman’sa işini dünya standartlarında yapacak, eğer iyi bir Müslüman’sa rekabetten korkmayacak, eğer iyi bir Müslüman’sa hayata pozitif katkıda bulunacak, eğer iyi bir Müslüman’sa insanlığa ne açıdan yardımcı olduğunu her an kendine soracak, iyi bir Müslüman’sa dünyada var olmaktan ve yarışmaktan korkmayacak, iyi bir Müslüman’sa kendine benzemeyeni düşman saymayacak, iyi bir Müslüman’sa dinin kültürel boyutunu geliştirmek için özen gösterecek. Böyle bir yapıyı gerektiren bir anlayışın egemenliği asıldır. Şimdi bunun hiçbirisinden nasiplenmeyip, sadece siyasi bir rant ve çıkar aracı olarak algılamak ve kullanmak kent dindarlığını öldüren, yok eden, berhava eden, sistemi ve Müslümanlığı sığlaştıran, yok eden bir yapı getiriyor. Yani sosyolojik bir kalkınmayla birebir bağlantılı, derinlikle, kültürel ufukla, yeryüzünü izlemekle, yabancı dil bilmekle, işini dünyanın her tarafında iyi yapmakla, insanlığa katkı getirecek bir algıyla. Bunlardan mahrum bir Müslümanlığın en iyi yorumunun yapıldığını söylemek çok doğru olmaz.

Günümüzde kent dindarlığının kaybolduğunu, yerine köy dindarlığının geldiğinden bahsediyoruz. Ama Peygamber Efendimiz (s.a.v.) zamanında Yesrib diye bilinen şehir, cahiliye devrinden kurtarılarak Medine olarak isimlendirilmiştir. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Doğru. Din aynı zamanda bir medeniyettir. Bizim dinimizin o sırada getirdiği esaslar cahiliye devrinin o şartlarında çok daha ileri unsurlardı. Ama bu, zaman içinde yok oldu. Mesela bugün beş kalkınmış Müslüman ülke ismi söyleyemeyiz. Neden? Birincisi özeleştiri yok. Yani bizim dinimizde bir özeleştiri yok. Suçluyu dışarıda aramaya yönelik bir yaklaşımımız var kültürel olarak, sosyolojik açıdan. İkincisi teknoloji ile ilgimiz yok. Üçüncüsü azla yetinme söz konusu. Yani bir zenginleşmeyi sağlayan dinamik yok. Onun için kendi sürecimizde Medine’ye giderken, Medine yani medeniyete yönelik bir projeyi zaman içinde nerelerde aksattık bunu düşünmek lazım.

Acaba içtihat kapısını kapatmak büyük bir yanlış mıydı? Acaba o ehliyette ve vukufiyette insanları mı üretemiyoruz? Müslümanlığın etkin olduğu kırsal alanlar mı daha fazla? Nihayetinde fazla haksızlık etmemek lazım Müslümanlık çok genç bir din. Delikanlı. Bir Hıristiyanlığın yanında henüz daha olgunluk dönemine geçebilmiş kadar eski bir din değil. Ama benim gördüğüm sakin sakin bunları konuşmuyoruz. Hep bir propagandaya yönelik tavır var. Her şeyde öyle, milliyetçilik, din, ne olursa olsun. Sakin konuşma, kendine sakinlik içinde bakabilme, ben hiçbir yerde görmedim bunu. Başka kimliğin olmadığı vakit, Müslümanlığı kimlik olarak kullanmak, Türklüğü kimlik olarak kullanmak bir çaresizliğin ifadesidir. Mesleği olmayan, katma değer oluşturamayan, değer oluşturamayan, dünyayla rekabet edemeyen insanların Müslüman olması Türklüğe ve Müslümanlığa bir şey kazandırmıyor. İlk önce kendi donanımın çok esas. Çok yeni, çok delikanlı bir din ama bizim niye beş tane kalkınmış Müslüman ülke sayamadığımızı ifade etmek lazım. Bunu sorduğumuz zaman bize söylenen şu: Kutsal metinlerimiz bunu aslında çok daha olumlu bir şekilde söyler. Peki o zaman bunu uygulayanlar niye bu kutsal metinlere uygun adamlar değil. Hep bir korunma var. Kutsal metinlerdekine uygun bir uygulama göremediğimiz zaman bu bahane söyleniyor. O zaman niye Müslümanlar kutsal metnin gerektirdiği derinlikte ve genişlikte bir uygulama içinde değiller. Kendi kendimize bakma, Müslüman âleminin eksiğini gediğini, sağduyulu, sakin bir şekilde değerlendirme niye yok? Bunu yapabilmemiz için kültür boyutuna geçmemiz lazım. Dinin kültürde kapladığı alanı din sosyolojisi açısından oynadığı rolü bilmemiz lazım. Bunlar yerine bunu siyaset haline getirerek bir araç şeklinde kullanırsak o aracı da kullanan çok donanımsızsa sonunda din de maalesef kendi derinliğine değil onu kullananın sığlığına yönelik bir zedelenmeye uğramış oluyor.

Dinin kültürel boyutuna vurgu yapıyorsunuz. Türkiye’de dinin algılanış şekli farklı mı?

Müslümanlığı bir anayasa, ceza kanunu, medeni kanun olarak algılamak yerine kültürel boyutta algılamak lazım.

Mesela inançsızlar ”Allah korusun” diyor. Bu bir kültür, beş vakit ezan sesi dinliyor, hepimiz sünnetliyiz, o kültürün içindeyiz fakat bunun bir kültür olduğunu göremiyoruz. Çünkü Türkiye’de din; sosyolojik, kültürel mesele olmaktan ziyade siyasi bir mesele olarak algılanıyor. Kışla ile cami arasında kavganın unsuru olarak algılanıyor. O zaman yozlaştırılıyor, derinliğini kaybediyor, sığlaşıyor ve tutunamayanların hayata tutunma aracı oluyor.

Halbuki din bunların çok dışında bir şey.

Din bir şekilde bir inanç, binlerce yılın getirdiği insanlığın bir hâli. Bu kadar sığ, yoz, küçük rant peşinde koşmaya yönelik bir peynir fareliği yapmak için kullanılabilen bir araç olmanın çok ötesinde bir durum. Aynı zamanda toplumun kültürü, duruşu. Bu şekilde bakan bir yaklaşıma ben hiçbir şekilde rastlamıyorum. Yani kendine devlet kadrolarında iş bulma, ihale kapmanın aracı değil din. Din bu toplumun varoluş temellerinden bir tanesi ve belki de en önemlisi. Onun için biz bunu siyaset dışarısına çıkartıp sosyolojik kültür olarak algıladığımız vakit tekrardan kent dindarları doğar. Bu konuyu siyasetten kültüre çekersek bence çok daha normalleşeceğimizi düşünüyorum.

http://WWW.MORALHABER.NET

_________________
" Hayrlar feth olsun ; şerler def olsun !..."


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
 Mesaj Başlığı: Re: Kentlerdeki dindarlık nasıl kayboldu?
MesajGönderilme zamanı: 13.05.10, 08:33 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 05.01.10, 21:01
Mesajlar: 488
Heyeman yazdı:
İstanbul dergahlarında ve şehrin selatin camilerinde meşayıh-ı kiram sohbet eylese.. ulema-i ızam tefsir ve hadis ve fıkıh ilimlerini tedris eylese.. arifler mesnevi füsus mektubat gibi manevi metinleri şerh eylese.. divan-ı hafız'lar kasaid-i ömer ibnul farız'lar bostan'lar gülistan'lar ve muhammediyye'ler sesli sesli okunsa ders edilse.....

ne olurdu..?

uyuyanlar uyanırdı..
ortalık gül gülistan olurdu..
alemler efendisini koklardı..
millet ne aradığını bilir ve bulurdu..
ve belki ölmeden göreceğini görürdü de;
'perdesi kalksa imanı artmayacak' bir hale gelirdi..

çok mu abarttım.. ?!


...

Az bile...

Bugün nüfusun büyük çoğunluğu artık şehirlerde yaşamaktadır.

Üstelik internetin en ücra kasabalara kadar ulaşması ile eskiden sadece büyük şehirlerde yaşayan gençlerin yzüyüze geldiği nefsani tehlikeler bütün memleket sathına yayılmıştır.

O yüzden bu konuyu sadece Mehmet ALTAN gibi -neyin peşinde oldukları belli değilse bile- neyin peşinde olmadıkları kesin olarak belli olanların elinden-dilinden kurtarmak gerek...

Allah ömrünü ziyade etsin Mehmed Şevket EYGİ de olmasa bu konulara el atan var mı İslami cenahtan okur-yazar taifesinden?

O yüzden "az bile" demem...


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
 Mesaj Başlığı: Kentlerde Yaşanan Müslümanlık ve Tasavvuf
MesajGönderilme zamanı: 18.05.10, 09:57 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 05.01.10, 21:01
Mesajlar: 488
'Köylü İslam'ı, şehre taşıyanlar'

Cumhuriyet’in sekülerleşme süreci, İslam’ın görünen ve görünmeyen sembolleriyle mücadeleyi de beraberinde getirdi. İşte bir 'Köylü İslam' analizi..

Sefa Kaplan

15 Aralık 2008

Cumhuriyet’in sekülerleşme süreci, İslam’ın görünen ve görünmeyen sembolleriyle mücadeleyi de beraberinde getirdi. Bunun doğal sonucu olarak İslam köylere itildi ve kaynaklarıyla bağı kopan din, büyük bir hızla kulaktan dolma bilgilerden ve hurafelerden ibaret bir hale dönüştü.

Resmi ideolojinin üzerine "Şark veya köylü kurnazlığı" da ekleyerek, "salyaları akan imam" olarak resmettiği tip, köye gelen öğretmeni görünce, "Vurun Kahpeye" demeye başladı. Prof. Şerif Mardin’in sözünü ettiği, "öğretmen-imam" çatışması biraz da bunun ürünüydü işte.

"CUMHURİYET döneminin" diyor Prof. Hüsrev Hatemi, "İslam dininin köylüleşmesindeki payının sanıldığından az olduğunu düşünüyorum." Arkasından da şöyle devam ediyor: "Mesela 40’lı yıllarda, yani İnönü devrinde Şişli Camii inşaatına maddi katkı yapanlar arasında önemli miktarda asker, tüccar, esnaf vardı. Cami, küçük fakat estetik inşa edildi. Yazıları ’Bu kadarı yeter’ denerek bir imama değil, Hattat Hamid’e yazdırıldı. Şimdi İnönü devrinde değiliz, fakat, ’Taksim’e cami gerektir’ diye nutuk atanlar, Taksim’deki teneke minareyi ıslah etmeyi hiç düşünmüyorlar. İnönü devrinde yapılan Şişli Camii’nin hiçbir yerinde, ’Kár getirir aslan yeğenim’ düşüncesiyle yapılmış bir dükkan yok. Fakat 70’lerde, genellikle camilerin giriş katı dükkánlarla dolduruluyor, ikinci katına ise zevksiz, derme çatma bir cami konduruluyordu."

Zevksizlik ’egemen’ oldu

Prof. Hatemi’nin sözünü ettiği derme çatma mescitler, bütün Anadolu’yu kaplamış durumda artık. Üstelik, sadece Anadolu değil söz konusu olan, Yahya Kemal’den Attilá İlhan’a, Lady Mary Montegu’dan Gerard de Nerval’e yerli yabancı pek çok ismin minarelerine, kubbelerine övgüler dizdiği ’selátin camileri kenti’ İstanbul da alacaktır zevksiz mimariden nasibini. Sorun biraz da buradadır zaten. Zevksizliğin, görgüsüzlüğün, İslam’la taban tabana zıt davranış kalıplarının önce görünür, arkasından da her şeye egemen hale gelmesidir. Entelektüelleri başka dünyalara kapalı, okuması yazması zayıf bir toplumda, görünür hale gelenin ’hakiki’ zannedilmesi ise Taliban’ın veya Hizbullahçılar’ın ’Müslüman’ı temsil etme iddiasını tartışmayı bile gereksiz hale getirmektedir ne yazık ki.

Kur’an şehrin sesidir

Bunun arkasında biraz da, derinlikli denemeleriyle ufuk açan Nurdan Gürbilek’in, ’bastırılmışın geri dönüşü’ formülüyle izah ettiği süreci görmek gerek. Cumhuriyet’in seküler yapılanması, doğal olarak dini olan hemen her şeyden arınmayı, arınma imkánı bulamadıklarını da denetim altına almayı gerektiriyordu. Bu da, kente hakim olan Cumhuriyet elitinin, kentteki görünür İslamî sembollerle uğraşmasını getirdi beraberinde. Köy ise, ’Orda bir köy var uzakta’ şarkısında da ifade edildiği gibi, uzaklarda bir yerdeydi ve uzaklarda kalmasında da herkes için fayda umuluyordu. Esasen jandarma dışında kendisiyle pek uğraşan da yoktu. Yeni Şafak gazetesi köşe yazarı Dücane Cündioğlu, İslám’ın öncelikle kent dini olduğunun altını çiziyor. Cündioğlu’na göre, İslam şehirde doğmuştur ve "Kur’an şehrin sesi"dir.

Teorisyen, bizzat Ziya Gökalp

Oysa, Cumhuriyet, kentli İslam’ın tasfiyesini bir proje olarak el almıştır. İşin teorisyeni ise Ziya Gökalp’ten başkası değildir: "Cumhuriyet’in Ziya Gökalp eliyle tasfiye ettiği asıl şehirli İslám’dı. İslámı köylüleştiren, ’köylü İslám’ını ortaya çıkaran Cumhuriyet’tir. Cumhuriyet idarecilerini İstanbul temin etti. Anadolu ise yönetilmek için vardı. Terakkiperver Fırka’ya nisbetle Cumhuriyet Halk Fırkası köylülerin fırkasıydı, bürokratların fırkası háline gelmesi ise 30’lardan sonradır. 60’lardan sonra da memurların partisi olmuştur. Terakkiperver Fırka da, Serbest Fırka da Cumhuriyet Halk Fırka’sından daha çok şehirli unsurlar barındırıyordu."

’O tuhaf tipi’ hurafeler yarattı

Köylere hapsedilen ve kentte görünürlük kazanması istenmeyen bir dinin kaynaklarla ilişkisinin kesilmesi kaçınılmazdı. Kaynaklarıyla ilişkisi kesilen bir din de, işin tabiatı icabı kulaktan dolma bilgilerin, kuşaktan kuşağa aktarılan hurafelerin türevine dönüşecekti kısa süre sonra. İslam’ın kendisinde bulunmayan pek çok şey, bu hurafeler aracılığıyla davranış kalıplarına monte edilecek ve netice itibariyle ortaya Müslümanlar’ın bile tanımakta zorluk çekeceği tuhaf bir ’tip’ çıkacaktı. İşin içine ’şark veya köylü kurnazlığı’ unsuru da dahil olunca, Fakir Baykurt veya Orhan Kemal romanlarında sıkça karşımıza çıkan tipler kaplayacaktı ortalığı. Resmi ideolojinin, o son derece abartılı, ağzından ’salyalar akan din adamı’ tiplemesi meseleye nasıl bakıldığını da ortaya koyuyordu aslında. O da gidip, köye ’medeniyeti, ışığı, aydınlanmayı’ getiren öğretmene, ’Vurun Kahpeye’ diyerek hayat hakkı tanımıyordu. Prof. Şerif Mardin’in sözünü ettiği, ’imam-öğretmen’ çatışması biraz da bunun sonucuydu işte.

Alıntı:
Şeyhler ’müşteri’ peşine düştü

Prof. Hüsrev Hatemi, "Bizde İslam’ın köylüleşmesinde Anadolu kökenlilerin de çok büyük payı oldu" derken biraz da bunu kastediyor aslında: "1960’lı yıllara kadar, İstanbul’u ziyaret eden Anadolulu yurttaşların ilk gitmek istedikleri yerler, Eyüp, Selami Baba, Kadiri Mahmut Baba, Aziz Mahmud Hüdai gibi ziyaret yerleri olurdu. Anadolu’ya tayin olunan Osmanlı memurları da gittikleri yerlerin ziyaret makamlarına saygı gösterirlerdi. 60’lardan sonra, Anadolu kökenli İstanbullular eski İslam büyüklerini Fenerbahçe veya Galatasaray gibi fazla İstanbullu görerek, İstanbul’un çeşitli semtlerinde kendi yakını bildikleri ’şeyhlere’ bağlanmaya başladılar. Bu şahısların çoğu da bunu nimet sayarak, mensuplarının kendilerine bağlılığı azalmasın düşüncesiyle, onları arasıra Eyüp Sultan’a veya Sultanahmed Camii’ne götürmek yerine, teneke minareli mescitlerde veya zevksiz döşenmiş mahallerde okumaya düşünmeye dayanmayan bir laf yağmuruna tuttular. Böylece İslam’ın köylüleşmesi hızlanırken, kentliler de lay-lay-lomlaşmaya başladı."


Alıntı:
Prof. Süleyman Seyfi Öğün

Orda bir köy var uzakta

DEMOKRAT Parti, 1950’de iktidara geldiğinde, özellikle Anadolu kentlerinin milletvekilleri uzun süre basında alay konusu oldu. Çubuklu pijamasını çekip soluğu dönemin ünlü meyhanesi Karpiç’te alan da vardı aralarında, tiyatrodaki halıları gördüğünde ayakkabılarını çıkartan da. ’Şalvarlı ve poturluların iktidarı" diye küçümseniyordu DP iktidarı. Oysa, Menderes de, Bayar da, Prof. Fuad Köprülü de kentli insanlardı. Sadece, yıllardır ihmal edilen köyü kente taşımışlardı. Köyden gelen ise elbette kültürüyle, hayat tarzıyla, inançlarıyla gelecekti kente. Yadırganan, sadece köyden gelen "kasketli"nin giyim-kuşamı değildi. Bütün değerleri yadırganıyordu. Onun şahsında görünürlük kazanan "Köylü İslam" ise artık kentli niteliğini kaybetmiş, bir köylü dini haline gelmişti. Bunun büyük bir sorun teşkil edeceğini, memleketin hiçbir sosyologu, hiçbir pskiyatrı, hiçbir siyasetçisi öngörmemişti ne yazık ki.

’Kokain yerine besmele çeksin’

"İSLAM dininin köylü dini sayılmasının önüne geçmek için, Mehmet Ákif, Süleyman Çelebi, Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Hacı Bektaş, Said-i Nursi ve hepsinin başında Hazret-i Muhammed’e saygıyla bağlanmamız lazım. Gerçek din adamlarına küçük bir mescidin imamı bile olsalar, Diyanet İşleri Başkanı kadar saygı göstermemiz lazım. Kentlilerin kendilerini farklı görerek karşılaştıkları Müslümanlar’a, "Namaz aslında jimnastiktir, oruç aslında beslenme rejimidir" diye saçma vaazlar vererek bu insanları kendilerinden uzaklaştırmamaları lazım. Liseler önünde uyuşturucu satılmasını bu derecede protesto eden gazetelerin, lisede namaz kılınmasını protesto etmemeleri lazım. Namaz kılmaya zorlayan öğretmen varsa onlar protesto edilir. Fakat liseli genç kokain yerine besmele çekiyorsa takdir görmesi gerekir."


Dücane Cündioğlu Eygi durumu karikatürize ediyor

MİLLİ Gazete yazarı Mehmet Şevket Eygi, öteden beri, para sahibi İslamcıların zevksizliğinden, yaşama kültüründen mahrum olmasından, giyinmeyi bile bilmemesinden şikáyet edip durur. Galatasayaray ve SBF mezunu olan Eygi’nin bu eleştirileri, kimi zaman İslami kesimde önemli rahatsızlıklara da sebebiyet verir aslında. Ancak, Mehmet Şevket Eygi’yi şehirli İslam’ın temsilcisi olarak görmeyip şehirli İslam’ı karikatürize ettiği için eleştirenler de var. Söz gelişi Dücane Cündioğlu. Cemil Meriç ve Mehmet Ákif üzerine yaptığı nitelikli çalışmalarla da tanınan Cündioğlu, köylü İslam’ın, Demokrat Parti ile yani çok partili dönemde görünürlük kazandığını söylüyor:

’Nöri Gantar’ örneği

"Köylü İslámı’nın ortaya çıkışı Demokrat Parti’yle birliktedir. İslám ve köylülük, Menderes ve Demirel aracılığıyla şehre taşınmıştır. CHP’nin memur ve tücarlarına karşı, DP ile AP’nin köylüsü vardı. İslám tam da o yıllarda köylüleşti. Köylü İslámı çevreden merkeze taşındı. Nöri Gantar, Köylü İslámı’nın temsilcisiydi ve alternatifi olabilecek bir İslám tasavvuru mevcut değildi. İslám Hatça’ydı, Fadime’ydi, İricep’ti, Hüso’ydu. Sonra Fatoşlar geldi, onlar da Tijen’lere dönüşmeye çalıştı. Şehirli İslám’a gelince, İstanbul’un İslámı sahipsizdi ki hálen öyledir. Nöri Gantar’ı sahiplenen Anadolu’ydu, İstanbul’un müslüman seçkinleri değil."

Tekkeler kapanınca

Peki ya Mehmet Şevket Eygi neyi temsil ediyordu? Cündioğlu, birkaç cümle ile aslında bütün bir kopuşu getiriyor dile: "Şevket Eygi, şehirli İslámı temsil etmiyor, karikatürize ediyor. İstanbul İslámı’nın şehirli alışkanlıkları bilhassa tekkelerden ediniliyordu. Bu alışkanlıklar, bu zevk tarzı, bu dil, bu edeb geleneği yok edilince, sohbetin yerini vaaz, yorumların yerini ise dogmalar aldı. Şimdi gördüğümüz, duyduğumuz, yaşadığımız bir şehirli İslámı yok, bu İslámı anlatan kitaplar var. Ne yazık ki kitaplardan edeb öğrenilmez. ’Hál sáridir / bulaşıcıdır’ diye bir söz vardır; nezaket de öyledir; zaman ister, tecrübe ister, süreklilik ister."

İstanbul İslam’ı farklıydı

"BUGÜN İslám dünyasının büyük bir bölümü köylülüğü temsil ediyor, yakın zamana kadar İstanbul, Tahran ve Kahire müstesnaydı. Oysa önceden Bağdat vardı. Şam vardı. Kurtuba vardı, Gırnata vardı. Müslüman elitler, İslamî tasavvurlarından veya kültürlerinden hareketle seçkinleşmiyorlar. Seçkiniz diyenler, İsláma uzaklıkları nisbetinde seçkin hále geliyorlar. Oysa ’İstanbul İslámı’nın farklılığı dini kavrama ve yaşama biçimindeydi. (İftar sofraları bir ölçüttür.)"

"Demokrasilerde çevre merkeze yaklaşır. Şimdiyse çevre merkezin içinde. Bu topraklarda çevre demek İslám demektir. Merkez ise İstanbul ve dolayısıyla devlettir. Merkez İslámlaşmıyor, köylüleşiyor. Zamanla şehirleşecektir. Öncekilerin de aynı yoldan şehirleştiği gibi. Tasalanmaya gerek yok. Tarihte de böyle olmuştur. Zevkler zamanla incelir."

Hazırlayan: Sefa Kaplan
Hürriyet


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
 Mesaj Başlığı: Re: Kentlerde Yaşanan Müslümanlık ve Tasavvuf
MesajGönderilme zamanı: 18.05.10, 09:59 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 05.01.10, 21:01
Mesajlar: 488
Eygi "karikatürize ediyor"sa başkaları ne ediyor?

İslam, şehirli olmazsa ne olur?


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
 Mesaj Başlığı: Re: Kentlerde Yaşanan Müslümanlık ve Tasavvuf
MesajGönderilme zamanı: 18.05.10, 14:34 #mesajın linki (?)
Çevrimdışı
Kullanıcı avatarı

Kayıt: 22.01.10, 04:41
Mesajlar: 345
şevket Eygi bey 'şehirli İslam'ı temsil etmiyor (olmayan şeyin neyinin timsali olacak) ki?: o yalnızca nev'i şahsına münhasır bir "Müslüman İnsan" tipi.. bu "tip/figür" bazılarına komik gelebilir..

kime komik (karikatür) geliyorsa belki onun da eşya ve hadisata bakışında (ve bittabii görüşünde) bir bozukluk var olabilir..

mesela gönül gözlüğünüz orjinal made in usa (mühürlü) olursa Eygi efendi kesin komik gelir.. hele Cübbeli hocaefendi daha komik gelir.. (yukarı doğru say komikliğin şiddet katsayısı da artar)....

fakire göre üstad şevket Eygi beyin hey'eti meşrebiyesi (zevkleri merakları yazma tarzı konuşma uslubu dış kıyafeti hane dekorasyonu vs..) "şehir yerinde İslam şöyle olur"un karşılığı değildir..

ama i'tikadına baktığınız zaman "ehl-i Sünnet Er'in akidesi işte böyle olur" diyebilirsiniz.. ayrı mes'ele..

müşarünileyhi nereye sürerseniz sürün nerde yaşatırsanız yaşatın dağda köyde kasabada büyük şehirde küçük şehirde hapiste zindanda avrupada amerikada.. o hep bildiğimiz üstad ş. Eygi olacaktır.. hakikatlar değişmez...

bana göre o Güzel bir İnsan ve Güzel bir Müslüman: ama Güzelliği göreceli.. böyle olması da gayet normal..

konuya ma'tuf bir soru: bir şehir İslamı toplumu tipi geliştirilebilir midir?..

konuya ma'tuf bir cevap: aslında böyle bir soruyu asr-ı Saadette ki Medine ruhuna hasret ve yanık kişiler sormaz.. Osmanlı İstanbul'una hasret ve yanık kişiler de sormaz..

işin esprisi (Cübbelinin ta'biri) ile -bunu ancak- canı biraz ekşili çekenler.. çeşni isteyenler sorar.. [vardır onların kafalarında bir şey?].. ekşilinin ve çeşninin şerhini vicdanınıza havale ediyorum..

Sevgilerle... :)


Başa Dön
 Profil Özel mesaj gönder  
 
Eskiden itibaren mesajları göster:  Sırala  
Yeni başlık gönder Başlığa cevap ver  [ 5 mesaj ] 

Tüm zamanlar UTC + 2 saat


Kimler çevrimiçi

Bu forumu gezen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 2 misafir


Bu foruma yeni başlıklar gönderemezsiniz
Bu forumdaki başlıklara cevap veremezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı düzenleyemezsiniz
Bu forumdaki mesajlarınızı silemezsiniz

Geçiş yap:  
cron
   Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group

Türkçe çeviri: phpBB Türkiye