|
Ziya Gökalp'ın Tenkidi
Ziya Gökalp’in fikirleri Osmanlı’nın son zamanlarını ve Cumhuriyet Türkiye’sini etkiledi.
Fransız ihtilal’inin etkisi ile dünyada yayılan milliyetçilik akımına katılan Ziya Gökalp ve
fikirleri bir çok kişiyi etkilemiştir. Bu fikirlerin olumsuz yanlarını ve eksilerini anlatan bir çok
yazı yazıldı. Hüseyin Kazım Kadri’nin bu kitabıda aynı devirde yazılmış ciddi bir karşılıktır.
Bu kitabı okurken benim aklıma şu geliyor; yıkılan bir devletten çıkan insanlar memleketi
düzeltmek ve yükseltmek için bir çok fikir ve düşünce üretmişler. Kimisi eyleme geçirmiş
kimisi geçirememiş. Ama böyle bir fikir ve düşünce üretimi şu anda mevcut değil. Zamanımız
Türkiye’sinde bu kadar farklı görüşler ve fikirler üretilmiyor. Kısır siyasi çekişmeler içinde
gerginliklerle zaman geçiyor.
Kitap biraz sıkıcı geldi bana, bunda eski kelimelerin çokluğu ve anlatımın yetersizliğinin
etkisi olabilir.
Kitaptan aldığım bir kaçnot;
- Cepheden kaçan bir asker zabitlere: Kayseri ovası benim neme elvermiyor, ki bu memleketleri müdafaa edeyim. Sözü manidardır.
- Dilenci sızlanarak senden bir şey isterse ver, yoksa bir zalim gelir zorla alır. - Şeyh- ecell Sa’di-i Şirazi
- Bir çok yerde bahsettik ki Türkiye’nin en büyük derdi cahilliktir. Arapları “cehalet devası ölüm olan bir hastalıktır” sözleri meşhurdur.
İşte Türk’ün en büyük derdi cehalettir, ne zaman bu cehalette kurtulur ise o zaman kendini ve dünyayı kurtarır.
Kitap’tan:
Ziya Gökalp, çağdaş Türk düşüncesi yelpazesinde kayda değer bir yere sahip
olmasına rağmen önemi ve etkileri ölçüsünde tenkit çalışmalarının konusu olmamıştır.
Özellikle II. Meşrutiyet devrinin güçlü ve canlı fikir-siyaset ortamında böyle ciddi bir
eksikliği ilk bakışta anlamak kolay değilse de Gökalp’in İttihat ve Terakki ile olan doğrudan
bağları ve kendi muhalifleri karşısında aldığı pasif ve dolaylı tavır bu eksikliği anlamamızı
kısmen mümkün kılar.
Elinizdeki kitapla Türk kültür hayatına kazandırılan Hüseyin Kazım Kadri’nin tenkitleri,
“Türkçülügün esasları” çerçevesinde de olsa bu konuda bir boşluğu dolduracak özelliklere
sahip olması açısından önemlidir.
|
